Νυφικά του 19ου - 20ού αιώνα.

Σήμερα θα κάνουμε μια  σύντομη βόλτα στα παραδοσιακά νυφικά φορέματα που συνηθίζονταν στην πατρίδα μας στις αρχές του αιώνα, πριν τη μαζική τους παραγωγή.
Η μεγάλη ποικιλία, και η ομορφιά των παραδοσιακών ενδυμασιών  προκαλεί κατάπληξη, αλλά ταυτόχρονα και  δυσκολία σε όποιον αποφασίσει να ασχοληθεί περισσότερο με τη μελέτη τους.
 Η επιθυμία να ξαναδώ κάποιες απ'αυτές  τις φορεσιές φούντωσε μέσα μου μετά τη μεγάλη βόλτα που έκανα στους "μοντέρνους οίκους νυφικών", όπου η ομοιομορφία των βιομηχανοποιημένων υφασμάτων και σχεδίων και το υψηλό κόστος μερικών απ'αυτών, με απογοήτευσε.
Θέλησα να ανατρέξω στα "έργα τέχνης" που έχουν δει τα μάτια μου κάνοντας συγκρίσεις και υπολογίζοντας το κοστολόγιο που θα είχε κάποιο αντίστοιχο χειροποίητο κομμάτι σήμερα.
Ναι το μυαλό μου ακροβατεί συχνά σε εικόνες με νύφες που δεν θα φορούν ακριβώς αντίγραφα εθνικών στολών, αλλά τα φορέματά τους θα έχουν πολλά παραδοσιακά κεντητά μοτίβα, ή η βάση τους θα έχει φτιαχτεί στον αργαλειό.
 Όπως γρήγορα καταλαβαίνει όποιος με γνωρίζει, η "παράδοση" κρατάει μέσα μου ένα μεγάλο χώρο, που αποτελείται από σκοπούς, χορούς, κεντήματα και τέχνες ξεχασμένες. Όλα αυτά υπήρξαν κάποτε μέρος  της ζωής  όλων μας, και της δικής μου*.
Οι γυναίκες παλιότερα  έτρεφαν  κουκούλια και έφτιαχναν μόνες τους τις μεταξωτές κλωστές για τα κεντήματα  της φορεσιάς. Τα ίδιο γινόταν και με τα μαλλιά,όπου τα έγνεθαν  και τα έβαφαν σε διάφορα  χρώματα. Με αυτά έραβαν από την αρχή και στόλιζαν με κεντήματα  προσεκτικά τη φορεσιά τους, όπως μόνες ετοίμαζαν και  την προίκα τους( με μαξιλάρια, σεντόνια, κιλίμια, κτλ.,όλ'αυτά που σήμερα αποκαλούμε λευκά είδη)
Κλαδιά και ρόδια, πουλιά, ρόμβοι, μαίανδροι και ένα σωρό άλλα σχέδια,όλα σύμβολα της ευκαρπίας και της τάξης στη ζωή στόλιζαν τα ρούχα που θα φορούσαν  οι γυναίκες στις πιο σημαντικές στιγμές της ζωής τους.

Επίσημη φορεσιά Αστυπάλαιας
19ος - 20ός αι. Μουσείο Ελληνικής Λαϊκής Τέχνης Αθήνα.

Πριν  περάσουμε στις υπόλοιπες εικόνες  να επαναλάβουμε κάποιες γενικές διαπιστώσεις που έγιναν  από μελετητές  της παράδοσης.
-Οι γυναικείες φορεσιές μοιάζει να έχουν φτιαχτεί για να εντυπωσιάσουν, παρά για να αναδείξουν την ομορφιά του σώματος. Αντίθετα με την ανδρική ενδυμασία η οποία παρουσιάζεται ως ένα ενιαίο κοινό ένδυμα, η γυναικεία ενδυμασία  παρουσιάζει μεγάλες διαφοροποιήσεις μέσα στο χώρο.
Τα ανδρικά υφαντά διακοσμούνταν μόνο στις άκρες, ενώ τα γυναικεία είχαν ένα ολοκληρωμένο
διακοσμητικό θέμα.
 -Τα γυναικεία ρούχα λειτουργούσαν σαν κώδικας και δήλωναν την κοινωνική της θέση. Αυτό αποτυπωνόταν με διακριτά κεντήματα ή εξαρτήματα  στις φορεσιές που εκτός από την κοινωνική θέση, δήλωναν και τη θέση της γυναίκας στον  κύκλο του χρόνου  (αρραβώνας, γάμος, θάνατος).
-Οι ελεύθερες γυναίκες φορούσαν  ρούχα με ζωηρά χρώματα και πλούσια κεντίδια. Οι στολισμένες κορδέλες  ήταν μόνο για τις ελεύθερες και τις νιόπαντρες, τα κόκκινα «σαλένια» ή «μπουχασένια» μόνο για τις νύφες, που θα τα φορούσαν μέχρι και 40 ημέρες μετά το γάμο.
Ο κεφαλόδεσμος ήταν σεμνός για τις ηλικιωμένες,και  λουλουδιασμένος ή κεντημένος   για τις ελεύθερες.

Όπως κάθε έκφραση λαϊκής δημιουργίας, έτσι και οι παραδοσιακές φορεσιές κατέληξαν σε συγκεκριμένες  μορφές , μέσα  από μια  μακραίωνη διαδρομή αλληλοεπιδράσεων και εξελίξεων, από την αρχαιότητα μέχρι σήμερα. Ιδιαίτερα, κατά τη βυζαντινή περίοδο, η εξέλιξη της ενδυμασίας ήταν επαναστατική, όχι μόνο λόγω της χρήσης πολύτιμων υφασμάτων, χρυσοκέντητων και ασημοκέντητων σχεδίων και βαρύτιμων κοσμημάτων, αλλά και λόγω της στερεότητας και κομψότητας των κατασκευών.

Νυφική ενδυμασία Καλαμωτής Χίου

19ος-20ός αι. Αθήνα, Μουσείο Ελληνικής Λαϊκής Τέχνης

Ενδιαφέρον στοιχείο αυτής της ενδυμασίας είναι οι ζώνες που κρέμονται από τη μέση, ο αριθμός των οποίων υποδήλωνε τα όσα προξενιά είχαν γίνει στην κοπέλα.
Περίτεχνα, πολύχρωμα κεντήματα στολίζουν την ποδιά, και ο ιδιόμορφος κεφαλόδεσμος  από αραχνοΰφαντο, βαμβακερό μαντήλι, την λεγόμενη "παπαζίνα". 

Nυφική  ενδυμασία Λευκίμης Κέρκυρας

19ος - 20ός αι. Μουσείο Ελληνικής Λαϊκής Τέχνης Αθήνα.

Χαρακτηριστικός είναι ο νυφικός κεφαλόδεσμος" το γιάδεμα" που πρωτοφοράει η κοπέλα την ημέρα του γάμου της και συνεχίζει να φορεί σ 'όλη της τη ζωή.

 Λαμπερά, φτιαγμένα με αγάπη- πλούσια για να είναι  καλορίζικα- σύμβολα   για τη νέα ζωή της γυναίκας και την εξασφάλιση της γονιμότητας διακοσμούν τους κεφαλόδεσμους.

Νυφική ενδυμασία Τρίκερι

19ος - 20ός αι.

Μουσείο Ελληνικής Λαϊκής Τέχνης Αθήνα.

 Ονομάζεται χρυσή φορεσιά και διαφέρει από τις άλλες της Θεσσαλίας. Η επικοινωνία των κατοίκων με τα νησιά, κυρίως με τις Β. Σποράδες, δίνει στην ενδυμασία του Τρίκερι στοιχεία σκυριανής φορεσιάς. Έχει δύο λευκά πουκάμισα και ως δεκατρία μισοφόρια!!! Το καλό εξωτερικό πουκάμισο είναι από λινό ή μεταξωτό ύφασμα σε διάφορα χρώματα κεντημένο με χρυσά ή πολύχρωμα κεντήματα. Το φουστάνι είναι πολύπτυχο, αμάνικο και κοντό με στολισμένο συχνά τον ποδόγυρο. Τη μέση σφίγγει μία χρυσοκέντητη φαρδιά ζώνη στην οποία στερεώνεται ένα λευκό μαντήλι. Τα σημάδια όπως ονομάζονται τα εξαρτήματα αυτά, αποτελούν δώρο του γαμπρού και υποδηλώνουν την κοινωνική του θέση.

Νυφική ενδυμασία  Εύβοιας 19ος-20ός αι.

Αυτή η νυφική  φορεσιά χαρακτηρίζεται από  τα πολλά στρώματα μανικιών. Ραμμένα στην πουκαμίσα ή στο μπούστο, είναι συνήθως από άσπρο μεταξωτό ύφασμα και τελειώνουν σε κέντημα ή χειροποίητη δαντέλα .

Μετά το δεύτερο μισό του 18ου αιώνα, δημιουργήθηκαν θαυμάσια  έργα τέχνης, που ενσωμάτωναν  τόσο τη βυζαντινή και εκκλησιαστική  παράδοση, όσο και την κοσμική που αποκόμιζαν οι άνθρωποι από τη γνωριμία τους με τη Δυτική Αστική τάξη. Ένα αντιπροσωπευτικό παράδειγμα είναι  η ανάπτυξη  της αργυροχρυσοχοΐας, όπου από  τα εργαστήρια της Ηπείρου και της Αρκαδίας βγήκαν θαυμαστά έργα τέχνης τα οποία ακόμη και σήμερα αναγνωρίζονται και αναπαράγονται.

*Παρά την αγάπη  αλλά και την εμπειρία με κάποια χρόνια περιστασιακής ενασχόλησης με τις τοπικές φορεσιές, ότι δημιούργησα και κληρονόμησα δεν το έχω καν σε φωτογραφίες . 

Εικόνες. 

http://ellinwnparadosi.blogspot.gr/2011/12/blog-post_5801.html

http://www.europeana.eu

Οι συμβολισμοί στο Μυστήριο του Γάμου

όπως διατυπώνονται σήμερα από την Ορθόδοξη Εκκλησία.

Παραθέτουμε τους κυριότερους συμβολισμούς στό Μυστήριο του Γάμου,

όπως τους μεταφέρει σε άρθρο του ο Χ. Σ. Χριστοδούλου στο Περιοδικό "Πειραϊκή Εκκλησία"σε διασκευή του Θεολόγου Σωτηρίου Ν. Κόλλια.

Ο Γάμος είναι προεικόνιση του γαμήλιου γεύματος στη Βασιλεία των Ουρανών 

(βλ. Παραβολή των Βασιλικών Γάμων, Ματθ. ΚΒ᾽ στῖχ.1-15). Οι  ενούμενοι στον γάμο νεόνυμφοι ,συνάπτονται ως νέα μέλη του σώματος του Χριστού, δηλ. της Εκκλησίας. 

1-Η  νύμφη φορά λευκό νυφικό ένδυμα σε ένδειξη αγνότητας.

2-Οι μελλόνυμφοι στέκονται όρθιοι ο  ένας δίπλα στον άλλο. Αυτό συμβολίζει την ισοτιμία των δύο φύλλων. Δεν είναι κανένας κατώτερος του άλλου, αλλά αμφότεροι ισάξιοι και ισότιμοι. Είναι και οι δύο «σύζυγοι» δηλ. κάτω από τον ίδιο εκούσιο ζυγό.

3-Το τραπέζι στο μέσον του Ναού  επέχει θέση Αγίας Τράπεζας. Πάνω σ' αυτό τοποθετούνται το Ευαγγέλιο(δηλ. σαν να είναι παρών ο  ίδιος ο Χριστός), τα δακτυλίδια και τα στέφανα.

4-Ο κουμπάρος, αποτελεί τον επίσημο μάρτυρα του μυστηρίου. Είναι αμέσως μετά το ζεύγος, το κατ' εξοχήν τιμώμενο πρόσωπο και μνημονεύεται επανειλημμένα στην ακολουθία. 

Ανταλλάσσει τα δακτυλίδια, στέφει τους νεονύμφους και χορεύει μαζί τους τον κυκλικό χορό με τον οποίο η  Εκκλησία πανηγυρίζει την ένωση του ζεύγους. Η συμμετοχή του στο μυστήριο τον συνδέει μ' αυτούς με πνευματική συγγένεια.

5-Ενώ στην αρχαιότητα το δακτυλίδι είχε συμβολισμό εξουσίας ή ευγενούς καταγωγής, στον Χριστιανικό γάμο συμβολίζει την προσφορά του ενός συζύγου πρός τον άλλον, ενώ η ανταλλαγή των δακτυλιδιών από τον κουμπάρο, συμβολίζει την αλληλοσυμπλήρωση των συζύγων και είναι υπόσχεση ότι θα σεβασθούν ο ένας τον άλλον.

6-Το στεφάνωμα υποδηλώνει την βασιλικότητα του ανθρωπίνου γένους μέσα στην υπόλοιπη κτίση (πρβλ. «ὁ ἐν ἀρχῇ πλᾶσας τόν ἄνθρωπον καί θέμενος αὐτόν ὡς βασιλέα τῆς κτίσεως...». Οι νεόνυμφοι στεφανώνονται από την Εκκλησία για τον αγώνα τους να εισέλθουν με επιτυχία στη κοινωνία του  γάμου. Τα στέφανά τους είναι έπαθλα, με τα οποία η  Εκκλησία επιβραβεύει την αρετή και την αγνότητά τους.

7-Ο  ιερέας παίρνει τα χέρια των νεονύμφων και τα συμπλέκει,συνδέοντας τους νεονύμφους με ιερούς και αδιάσπαστους δεσμούς. Όπως ο Θεός έπλασε την Εύα και την έφερε στον Αδάμ, έτσι και  ο  ιερέας, παίρνει από το χέρι την γυναίκα και την συνάπτει με τον άνδρα, συμβολίζοντας την αιώνια ένωση των νεονύμφων, οι οποίοι με τον τρόπο αυτό υπόσχονται ότι θα είναι πάντα ενωμένοι, κρατώντας ο ένας το χέρι του άλλου και προσφέροντας ο καθένας την βοήθειά του στον άλλο. Δεν επιτρέπεται να λύσουν μόνοι τους τα χέρια, αλλά περιμένουν να το πράξει  αυτό ο  ιερέας δια του Ευαγγελίου. 

8-Οι νεόνυμφοι πίνουν από το «κοινόν ποτήριον» το κοινό ποτήρι της ζωής, σαν υπόσχεση συμμετοχής στα ευχάριστα και στα δυσάρεστα της ζωής. Ο κουμπάρος  ως μάρτυρας στο μυστήριο, πίνει και αυτός από το ίδιο ποτήριο, μετέχοντας και αυτός στη χαρά των νεονύμφων. 

9-Κατόπιν ο ιερέας παραλαμβάνει το ζεύγος των νεονύμφων και τον παράνυμφο(κουμπάρος) και τους σύρει σε κυκλικό χορό τρεις φορές γύρω από την Τράπεζα, ψάλλοντας μαζί με τους ψάλτες τρία άσματα, ένα σε κάθε στροφή:«Ἠσαΐα χόρευε, ἡ Παρθένος ἔσχεν ἐν γαστρί καί ἔτεκεν υἱόν τόν Ἐμμανουήλ, Θεόν τὲ καί ἄνθρωπον ...Ἅγιοι μάρτυρες, οἱ καλῶς ἀθλήσαντες καί στεφανωθέντες, πρεσβεύσατε ὑπέρ ἡμῶν, ἐλεηθῆναι τάς ψυχάς ἡμῶν ... Δόξα σοὶ Χριστέ ὁ Θεός, Ἀποστόλων καύχημα, μαρτύρων ἀγαλίαμα, ὧν τό κήρυγμα, Τριάς ἡ ὁμοούσιος». 

Ο κύκλος αυτός εκφράζει την αιωνιότητα, δηλ. το ταξείδι των συζύγων που τώρα αρχίζει, τα πρώτα βήματα  στην κοινή ζωή.  Η εκκλησία με τον χορό αυτό, εκφράζει με πανηγυρικό τρόπο την χαρά της, για την «ἐν Χριστῷ ἕνωση » των δύο μελών της, και εύχεται στο νέο ζευγάρι να κερδίσει και την αιωνιότητα. 

Την στιγμή που οι νεόνυμφοι, ο κουμπάρος και ο ιερέας περιφέρονται θριαμβευτικά γύρω από την Τράπεζα σε ένδειξη μεγάλης χαράς, οι παρευρισκόμενοι  ραίνουν το ζευγάρι με ρύζι και ροδοπέταλα, για νά ριζώση η ευτυχία στην έγγαμη ζωή τους.

10-Στο τέλος του «Μυστηρίου» γίνεται η άρση και ανάληψη των στεφάνων από  τις κεφαλές των νεονύμφων με την ευχή του ιερέα προς τον Θεό:

«Ἀνάλαβε τούς στεφάνους αὐτῶν ἐν τῇ βασιλείᾳ σου, ἀσπίλους καί ἀμώμους καί ἀνεπιβουλεύτους διατηρῶν αὐτούς εἰς τούς αἰώνας».

Η Εκκλησία ευλογώντας το μυστήριο του Γάμου, εύχεται στούς νεονύμφους μακροζωΐα, ευτεκνία, προκοπή βίου και αυτάρκεια υλικών αγαθών, ώστε νά περισσεύουν για να κάνουν και αγαθοεργίες. Oι δύο σύζυγοι αλληλοβοηθούμενοι καί αλληλοσυμπληρούμενοι, αυτάρκεις σε υλικά καί πνευματικά αγαθά, καλούνται νά πορευθούν μαζί σ' αυτή την ζωή καί στην Βασιλεία του Θεού, αλλά καί να γίνουν όργανα στα χέρια του Θεού (με την τεκνογονία), για την συνέχιση της δημιουργίας και της αγάπης του Θεού στον κόσμο.

Αυτή είναι η  προοπτική του «μυστηρίου του Γάμου» και ίσως το κείμενο να κουράζει, αλλά χρειάστηκε και η ίδια να φρεσκάρω τα όσα θυμόμουν  μιας και έτυχε να παντρεύεται ένα από τα "κοριτσάκια" της οικογένειάς μας. 

Όμορφο νυφικό με ¨"αβυσσαλέο" ντεκολτέ.

Οι συζητήσεις και οι αντιπαραθέσεις πολλές, γιατί νεωτερισμοί και ξένες συνήθειες έχουν διεισδύσει στην κουλτούρα μας και η ερμηνεία τους η προέλευσή τους όσο και η χρησιμότητά τους , παραμένει θολή. Παράδειγμα μια παλιότερη,- το πέταγμα της ανθοδέσμης- και μια καινούργια, το -κάτι παλιό κάτι καινούριο, κάτι δανεικό κάτι γαλάζιο-και άλλες. Ακόμη άξια προσοχής είναι η δυσκολία που αντιμετωπίσαμε μέχρι να βρούμε το επιθυμητό νυφικό. Αυτά, είναι γεγονότα που έχω σκοπό να σας εξιστορήσω, αν θέλετε να κάνουμε μαζί αυτήν την βόλτα.

"Πολύ  όμορφο όμως δεν βρέθηκε στα όσα καταστήματα επισκεφθήκαμε".

Την προηγούμενη φορά μιλήσαμε λίγο για τα πέπλα. Δεν τελειώσαμε μ'αυτά και θα επανέλθουμε. Μιας όμως και το θέμα μας σήμερα είναι η αρετή και οι όρκοι, και η ευλάβεια είναι το ζητούμενο, μέσα στο Ναό του Θεού, θα δούμε  μαζί κάποια νυφικά φορέματα .Ελπίζω να αντέξετε τα σχόλιά μου.

Ρομαντικό και τολμηρό μαζί, αυτό το όμορφο φόρεμα, όπως  και το κορίτσι που το φορά, είναι πολύ ανοιχτό για την  Εκκλησία. Σε πολιτικό γάμο θα είναι εντάξει.

"Αυτό άρεσε σε όλους, κι όμως δεν το βρήκαμε παρά μόνο σε μικρό  νούμερο". 

Επισκεφθήκαμε εφτά γνωστούς οίκους στην Αθήνα, και άλλες τέσσερις "συστημένες"  διευθύνσεις. Ένα γενικό συμπέρασμα είναι, πως τα φορέματα απευθύνονται σε γυναίκες που φορούν έως και 48 νούμερο, διαφορετικά οι  πιθανότητες να βρεθεί έτοιμο νυφικό λιγοστεύουν. Το κορίτσι μας είναι ψηλό και φορά ν.48, αλλά έχει "πλάτες". Ψάχναμε για κάποιο σχέδιο με έστω υποτυπώδες μανίκι, αλλά έχουν καθιερωθεί τα "στράπλες"(ή ανοιχτά εμπρός πίσω). Στον προϋπολογισμό, δεν θέλαμε να ξεπεράσουμε τα 1300 ευρώ σε ενοίκιο, και αναζητούσαμε ένα φόρεμα από δαντέλα. Ο χρόνος που διαθέταμε ήταν ενάμισυ μήνας.Τελικά βρήκαμε, και την φωτογραφία του θα την αναρτήσω μετά τον γάμο. Οι περισσότερες εικόνες που βλέπετε  σήμερα είναι από σχέδια που είχαμε διαλέξει και αναζητούσαμε, και  είναι του οίκου Annasul Υ.
 Η εξαιρετική συλλογή με την υπογραφή της Lusan Mandongus, είναι τόσο ρομαντική όσο και μοντέρνα. Δένει με μεγάλη επιτυχία το χθες με το σήμερα. Η κομψότητα  αναδύεται μέσα από την υφή των υφασμάτων και το παιχνίδι με την διαστρωμάτωση. Τα φορέματα είναι φτιαγμένα με εξαιρετικά υλικά, γεγονός που ανεβάζει τις τιμές τους. Αλλά δεν ήταν αυτό το πρόβλημά μας.

Για να δείτε το σύνολο των σχεδίων, επισκεφθείτε την ιστοσελίδα Annasul Υ
ΥΓ.Η καταχώρηση δεν είναι διαφημιστική.