H Γιαγιά Χρυσώ στον αργαλειό

http://www.youtube.com/watch?v=tD30Eo_1VfE
Οι επισκέπτες  της γιαγιάς Χρυσώς στην Άνω Οινόη Ορεστιάδας,την βρήκαν να δουλεύει στον αγαπημένο της αργαλειό. Η γιαγιά Χρυσώ συνεργάστηκε με πολλούς συλλόγους στην Ελλάδα, τη Γερμανία και τις ΗΠΑ. Ειδικότητά της ήταν τα υφαντά των Γκαγκαβούζηδων στα οποία έβαζε όλο της το μεράκι. Ο αργαλειός της σταμάτησε τη δουλειά του το απόγευμα της 1ης Οκτώβρη του 2010.
 Το βίντεο αυτό είναι αφιερωμένο στη μνήμη της και είναι ένα μικρό ευχαριστώ για όσα έχει κάνει για μας.

Το πιο απαραίτητο και το πιο πολύτιμο εργαλείο για την κάθε νοικοκυρά  κάποτε ήτανε ο αργαλειός. Έχοντας αργαλειό στο σπίτι της, στο πιο ευάερο και πιο ευήλιο δωμάτιο, κάθε αγροτική οικογένεια, ήταν σαν να είχε στη δούλεψή της ένα ατομικό υφαντουργικό εργαστήρι, που κάλυπτε όλες τις ανάγκες σε είδη ρουχισμού και κλινοστρωμνής. Το στήσιμο του αργαλειού δεν ήταν και τόσο εύκολη υπόθεση. Ήθελε σταθερότητα και ζύγισμα, για να μη μετατοπίζεται με τα τραντάγματα από τις κινήσεις που έκανε η νοικοκυρά. Στα περισσότερα σπίτια του χωριού o αργαλειός ήταν μόνιμα στημένος, κάτω από χαγιάτια (μπαλκόνια), στο κατώι δίπλα πάντα από παράθυρο και προσωρινά πολλές φορές στην άκρη του δωματίου στο σπίτι.
 Ο αργαλειός φτιαχνόταν από τέσσερα ισομεγέθη γερά και βαριά όρθια ξύλα δέντρου, που συνδέονταν και με άλλα ξύλα, με ειδικούς αρμούς και είχε τα έξης εξαρτήματα: Ας ξεκινήσουμε από το βασικό αντί, που είχε το νήμα. Αυτό τοποθετείται απέναντι από την υφάντρα. Το νήμα αυτό χωρισμένο από τον γκάρδιο (σιδερένια βέργα), σχηματίζει 2 επιφάνειες, οι οποίες πέρναγαν μέσα από τα μιτάρια και τα χτένια και κατέληγαν στο αντί, που ήταν μπροστά στην υφάντρα και λεγόταν σχιστάνι. Τούτο το έλεγαν έτσι, γιατί φέρει σχίσιμο στη μέση ώστε να περνάει το ύφασμα.
Τα μιτάρια ήταν δικτυωτά πλέγματα νημάτων, σε σχήμα 8. Ήταν στερεωμένα τα νήματα σε δυο λεπτές σανίδες, που είχαν σταθερή θέση. Λέγονται μιτάρια, γιατί το νήμα λέγεται και μίτος (βλ. Μίτος της Αριάδνης, Θησέας, Λαβύρινθος - από τη μυθολογία). Από εκεί οι κλωστές πήγαιναν στα καρούλια ή καρέλια, στην οροφή του αργαλειού. Αυτά κρέμονταν κι είχαν την ικανότητα με τις πατήθρες ή ποδαρίτσες, που κρέμονται απ' αυτά, να μετακινούνται οι κύκλοι του 8, πότε πάνω και πότε κάτω. Οι πατήθρες πατιόνται όταν ήθελε η υφάντρα να μετακινήσει τις δυο επιφάνειες των νημάτων. Στη συνέχεια οι κλωστές περνάνε μάσα από τα χτένια. Και αυτά ήταν φτιαγμένα από μικρά τεμάχια καλαμιού ή σύρματος, που ήταν στερεωμένα σε 2 παράλληλα τεμάχια σανιδιών.
Το άνοιγμα που αφήνουν τα καλαμάκια χαρακτήριζε τα χτένια σε:
1) Δασόχτενα (δασιά υφάσματα - πουκάμισα και σκουτιά),
2) Ρασόχτενα (για τα ράσα των παπάδων) και
3) Πανόχτενα (για λιόπανα, αντρομίδες, βελέντζες, κιλίμια, κάπες, σαγίσματα) και λοιπά.
 Το χτένι μπαίνει σε μια θήκη, που το στερέωνε κι έτσι η υφάντρα το κτύπαγε με όση δύναμη χρειαζόταν για να σφίξει το νήμα. Η θήκη αυτή κρέμεται από την οροφή του αργαλειού.

Ο μεγάλος  καθιστός, οριζόντιος αργαλειός
Από τα πρώτα εκθέματα του ''Μουσείου Ελληνικής Λαογραφίας'', που έχει την έδρα του στο Πολιτιστικό πάρκο,αποτελεί δωρεά στο Μουσείο της Κας Ελένης Λαγού.
Συντηρήθηκε και συναρμολογήθηκε από το ειδικό συνεργείο συντήρησης του Μουσείου, "διάστηκε" με πολύ κόπο αλλά και πολύ κέφι από 3-4 απίθανες γερόντισσες και σήμερα μπορεί ξανά να υφάνει χράμια και φλοκάτες, όπως άλλωστε έμαθε να κάνει εδώ και πολλά χρόνια.
Ο χώρος της υφάντρας

http://www.youtube.com/watch?feature=player_embedded&v=4Ue2l5ZmXLM

Πηγή: Κ.Π.Ε. Μακρινίτσας